Toen de mensen van Molema arriveerden was ik helaas al aan het werk, ik heb dus geen foto's van het plaatsen van de spruit. Ik merkte pas 's avonds bij thuiskomst dat er iets aan de molen was gedaan: ik zag ik dat iemand de GP had gekrooien. Toen ik nog wat beter keek zag ik een lange ladder tegen de lange spruit van de GP staan en bleek een nagelnieuwe lange spruit de GP te sieren. De nieuwe spruit is gemaakt van Bilinga, een harde houtsoort, die de krachten van het krooien goed kan weerstaan. Hij was al geverfd ook, waarschijnlijk al voor hij geplaatst was. Ik rende naar binnen om mijn fototoestelletje te pakken en dan de molen in. In de kap aangekomen zag ik dat de koningsspil nog voor de lange spruit stond. De tap stond naakt in de kap: de bus was nog niet gefreest, wel was er al een lijn op getekend waar-ie moest komen. Toch nog maar een paar foto's geschoten, die je hier links en rechts ziet. Later die week trof ik 's morgens net voor ik aan het werk moest de beide molenmakers van Molema nog even toen ze de klus af kwamen maken. Ze vertelden me dat ze ook bij de Fraeylema aan de slag waren: daar werden een korte en een lange schoor vervangen.

Vandaag werd de jaarlijkse vergadering van het Gilde van Vrijwillige Molenaars gehouden. Gerda wilde daar graag naar toe en dus kon ze vandaag geen les geven. Ik heb er zelf ook nog even over gedacht om mee te gaan: er zou 's middags een interessante lezing zou worden gegeven en het is altijd leuk om collega molenaars (al dan niet i.o.) te leren kennen. Maar omdat ik vindt dat de praktische bekwaamheden momenteel voor mij belangrijker zijn dan de theoretische wilde ik liever lessen. Ik zocht en vond de sympathieke molenaar van molen Windlust, Marius Biesheuvel, bereid om vandaag als stand-in voor Gerda te dienen. Omdat we eigenlijk niet zo vaak een korenmolen bezoeken vroeg ik Marius of hij les wilde geven op "zijn eigen" molen: de Windlust in Overschild. Marius is een boeiend verteller en hij maakt er een sport van om altijd een paar extra dingen te bedenken om je ook theoretisch bij te spijkeren, ik keek verheugd uit naar de les. Bij aankomst stond de deur al uitnodigend open.

Ik maakte, voor ik naar binnen ging, eerst een paar foto's van de stelling. Ik zie niet zo vaak een stelling: de Groninger poldermolens hebben immers niet zo'n fertuut. Overigens kwam dat vroeger wel voor in het Groningse: er zijn minstens 4 poldermolens met stelling geweest, alles verdwenen. Op het vorige plaatje kun je de constructie goed zien: de schoren, met de typisch Groninger kraaiepoten, die de buitensluiting ondersteunen. Op die buitensluiting rusten de liggers, waarop de stellingdelen (de planken van de stellingvloer) liggen. Daarop zie je de balie: de mantjes (opstaande balkjes van de balie) waarbovenop rondom de molen de dekkers liggen. Aan de uiteinden van de liggers zie je de mooie rode duveljagers, een functionele versiering, die helpt bij het afwateren van de kopse kanten van het hout. Ik schoot ook een plaatje waarop je de binnensluiting, liggers en stellingdelen kunt bewonderen, zie de afbeelding rechts.

Er zijn een aantal manieren om de schoren van een stelling te funderen: bij sommige molens rusten de schoren op een rond de molen aangebrachte balk, de ondersluiting. Bij de molen in Overschild wordt gebruik gemaakt van vinken, een soort muurankers, waarin de schoren rusten, zie de afbeelding.

Ondertussen waren ook Remy, Gerrit en Alie aangekomen en kon de les een aanvang nemen. Wij beklommen eerst de trap naar de eerste zolder. Mij viel gelijk op dat er, sinds de laatste keer dat we hier waren, de nodige voorzieningen in het kader van de ARBO wet aangebracht waren. Zo waren de trapgaten voorzien van balustrades en alle trappen hadden keurige leuningen gekregen. Ook waren in de kap en op de steenzolder schuifluiken aangebracht, die je als molenaar in principe achter je dicht moet schuiven om te voorkomen dat je per ongeluk het trapgat instapt en een smak naar beneden maakt. Het takrad was afgeschermd middels 2 planken, wat overigens ons niet erg effectief voorkwam. Ook Marius had hier zo zijn bedenkingen bij: bij een draaiende molen heeft hier niemand iets te zoeken, die planken horen daar dus eigenlijk helemaal niet. Nou ja, over de baten kun je dus discussieren, maar het schaadt in ieder geval niet.

Het opzeilen van deze molen is natuurlijk een makkie: het is een echte "plankjesmeulen" - een zelfzwichter dus. We haalden de stutten uit het bovenwiel en trokken de kampal er uit. Die kun je op deze molen niet van beneden bedienen: op een gording is een kievit aangebracht waaromheen het touw is bevestigd. De zwichtslee is hier ook geborgd middels wiggen, die moesten er ook uit en uiteraard is er het "lekenketje", in dit geval een touw. Toen al die veiligheidsvoorzieningen waren verwijderd kon er gekrooien worden. De oplettende lezer merke op dat ik vanaf verleden week niet langer spreek over "kruien", maar over krooien, verleden tijd krooide. En als ik wil zeggen dat ik verleden week de molen op de wind heb gezet zeg ik dat ik verleden week heb gekrooien. Ik had altijd associaties met zoutvaatjes en peperbussen als ik zei dat ik de molen had gekruit, vandaar...

De Windlust heeft een mooie, eenvoudige kruilier: een wiel met spaken, de as steekt door een koker die door de staartbalk is aangebracht en kan daar los in heen en weer schuiven. Om die as (de munnik) draait een dunne staalkabel. Die kabel slijt overigens wel langs de staartbalk en daarom zijn er twee hoekijzers aangebracht, die voorkomen dat de draad zich in de staart vreet. Het krooien ging goed: we zetten de molen wat krimpend op de wind. We hadden krimpend gekrooien, de kruidraad vervulde dus tevens de rol van bezetketting. Toch wilde Marius ook graag een bezetketting aan de andere kant van de staart, niet om het weglopen van de molen te voorkomen, maar omdat deze molen neigt tot raggen. We deden uiteraard braaf wat Marius ons zegde en legden ook nog blokken onder de staart. Dan de lichtte Alie de vang - net zoals op de GP is dit een vang met duim - en vervolgens trokken we de klepjes van de zelfzwichting dicht: aan de rondgaande ketting trekken, wat ervoor zorgt dat de zwichtboom naar beneden wordt getrokken, die op zijn beurt de zwichtslee doet verschuiven, waardoor de zwichtstang door de bovenas naar buiten schuift, de spin schuift dus ook naar buiten, die beweging wordt via de knietjes overgebracht op de trekstang, die de treklat aantrekt en daardoor gaan de klepjes dus dicht. Nog een bus met gewichten aan de ketting hangen, en dan wachten tot de molen gaat draaien. Maar helaas, de wind was niet sterk genoeg en het gevlucht bleef vooralsnog staan. Dan eerst maar een kop koffie.

Marius liet ons tijdens het koffiedrinken een bord zien, wat me bekend voorkwam: precies zo'n bord heb ik op het hek van de GP hangen. In de jaren zeventig werden deze bruine borden door de ANWB gemaakt en bij toeristische attracties opgehangen. Ze gaven informatie over een bezienswaardigheid. Maar het bord wat bij de Windlust hoorde is nooit opgehangen. Waarom niet? Welnu, er stonden een paar storende fouten in de tekst. Klik maar eens op het plaatje en probeer uit te vinden welke het zijn. Ik geef de lezers hier dezelfde hints die wij ook kregen van Marius: het gaat om 1 taalfout en 2 molinarische onjuistheden. Volgende week geef ik de uitslag.

Marius had verder nog het weeroverzicht uit het Dagblad van het Noorden geknipt en toetste onze kennis rond het weer. We kregen het over de windrichtingen rond lage- en hogedrukgebieden: de winden draaien linksom om een lagedrukgebied en rechtsom rondom een hogedrukgebied. Er ontspon zich vervolgens een discussie: Gerrit en Remy wisten zeker dat de wind ook bij een hogedrukgebied van buiten naar binnen bewoog, Marius en ik waren de mening toegedaan dat dat niet kon kloppen en dat de wind (in ieder geval aan het aardoppervlak) bij een hogedrukgebied van binnen naar buiten gericht was. Met het nodige armgezwaai en vaart en verve verdedigden beide zijden hun stelling, maar we kwamen er niet uit.

We maakten nog kort studie van de maalstoel en bekeken de onderdelen van het lichtwerk. Marius legde uit dat hij van de molenaars die lokaal de molens draaiden heel andere onderdelennamen had gehoord voor het lichtwerk dan in het Gildeboek vermeld staan, ook hier weer waarschijnlijk een kwestie van streekgebonden namen. Ondertussen was de wind aangetrokken en konden wij de steen goed horen lopen. Echt genoeg om te luien was het niet, laat staan om te malen. Maar afschieten, dat wilden we toch graag nog eens oefenen. En dus lieten we bij toerbeurt een zak meel naar beneden glijden. Gek genoeg speelt hier dat je, als je handen warm worden door de wrijving, je juist harder zou moeten knijpen: dan gaat het afschieten langzamer en wordt de wrijving minder.

We vingen tenslotten de molen en krooiden hem het zuidwesten, eendachtig de regel dat je de molen wegzet op een windrichting met een "W" in de naam. Dan borgen we de oude jongen weer op en togen opgewekt huiswaarts. Dank, Marius!