Sinds deze week ziet de biotoopklok van de Groote Polder er uit zoals in de figuur rechts te bezien valt. De klok geeft de situatie in de zomer aan, dus: de meest ongunstige situatie. Zo je ziet is er bij meest voorkomende windrichtingen goed te malen/draaien met de GP. Noordenwind is en blijf slecht benutbaar: daar staat het gemaalgebouw en drie mooie, monumentale bomen. Als je die zou kappen schiet je niet veel op: even verderop staat daar namelijk nog een hele rij hele hoge bomen aan de dijk. Het andere rode segment zal geleidelijk aan verdwijnen. Dat duurt nog ongeveer 6 jaar, daarna is de in mijn ogen ideale balans tussen belang van de vrijwillig molenaar en woongenot bereikt.

Deze week is er meer activiteit rond de molen geweest. Verleden week vertelde ik al dat ik drie kuub zand in de molen had gekruid. Gerrit en Gerda hadden het begin gemaakt met het leggen van het vloertje. Toen ik maandagavond, nog een heel klein beetje stijfjes, terugkomend van mijn werk uit de auto klom zag ik het molenlicht branden. Inderdaad: Gerrit had ook de rest van het vloertje aan de noordkant van de maalgang gelegd. Het ligt mooi vlak en ook de hoek waarin vroeger alleen wat zand lag is nu bestraat. Prima werk, Gerrit en Gerda!

De theorieles van deze week behandelde nogmaals de standaardmolen (standerdmolen), dan de wipmolen, de spinnekop, de paltrok en tenslotte bok- en paal- tjaskers. Gerda had een bundeltje met mooie foto's van molens uit het oostblok bij zich, waaronder een paar hele eenvoudige standerdmolens, wier standerd los in de grond gestoken was en die door een bergje keien geschoord werd. Ook de vang was heel eenvoudig: een simpele stutvang, die slechts uit 1 blok bestond, wat je tegen het bovenwiel aantrok. Uitzonderlijk.

We begonnen met nog eens de standerdmolen te behandelen. Die was de vorige keer al uitgebreid aan de orde gekomen, maar in de herhaling schuilt het succes.

Daarna ging het door met de paltrokmolen. De paltrokmolen is in Nederland altijd een houtzaagmolen. De wat eigenaardige bouw kan ontstaan zijn omdat hout altijd via het water werd aangevoerd: men bouwde dan een molen op een vlot. Het kruien was dan een heel eenvoudige zaak. Mogelijk had zo'n molen toch wel veel te lijden van al dat water, misschien was dat de reden om het geval op land te zetten. De hele molen rust op de penant en draait tijdens het kruien in zijn geheel rond de koningsstijl. We behandelden de voornaamste onderdelen, zoals de ringmuur, de eerder genoemde penant, de sleutelbalk (waarmee je het hele ding rond kruit en waar het kruirad aan zit) en de kotbalken, de schaarstokken waarmee de ring met rollen (de rolring) op zijn plaats gehouden wordt en kotstijlen. Ook kwam de bovenbouw aan de orde, met daarin de zaagramen, waarmee het hout gezaagd wordt.

Gek genoeg is de zeeg van een paltrokmolen helemaal niet zo diep: je zou denken dat je een hele diep zeeg moest hebben om veel kracht te leveren voor de zaagramen, maar in feite zijn de zaagramen zo goed met elkaar in balans dat er maar heel weinig kracht nodig is om ze op en neer te krijgen. Er zitten heel veel onderdelen op zo'n molen, te veel om hier op te noemen, maar het Gildemateriaal geeft gelukkig een goed overzicht.

Vervolgens kwamen ook de wipmolen en de spinnekoppen aan de orde. Die lijken veel op elkaar: hoe kun je zien wat een wipmolen (ook wel kokermolen genaammd) is? Wel, de vorm van een wipmolen is anders dan die van een spinnekop: een wipmolen heeft een spitsere, langere onderbouw. De wipmolen heeft ook altijd een makelaar: dat is een boven op de kap geplaatste constructie met soms een windvaan er op, die fluitgaten bevat. Een spinnekop heeft geen makelaar. Je kunt het ook zien aan de trap: bij een spinnekop lopen de trapbomen als het ware in de kap door en eindigt halverwege de daklijsten, bij een wipmolen eindigt de trap ergens aan de achterkant van de molen (waar precies is streek- en type gebonden). Beide molens hebben een koker in het midden van de molen, waarbinnen de koningsspil draait, die een waterrad of schroef (vijzel) aandrijft.

Dan kwamen we nog op een serie kleinere molentjes: de weidemolen, de paaltjasker en de boktjasker. Eenvoudige, kleine molens, die helaas niet veel meer voorkomen. Maar gelukkig is de Slochter Molenstichting de trotse eigenaar van een bovenbouw van een weidemolen - Bakker's meuln - die momenteel in Kolham staat. Mogelijk wordt die molen naar De Ruiten verplaatst. Zelf zou ik het een aardige gedachte vinden haar op de lokatie van de molen van de voormalige Kleine Oosterpolder te zetten. Die molen is helaas in 1953 afgebroken en heeft tussen onze GP en de Fraeylemamolen gestaan. Was hij er nu nog geweest hadden we maar liefst 4 molens aan de Groene dijk gehad. Nog mooier zou het zijn geweest als de zelfzwichting, die er op heeft gezeten, er dan nog opzat. Maar helaas, de molen is er niet meer. Ik heb de molenaar - Ol Schrik, zoals hij werd genoemd - nog gekend, maar indertijd was ik nog te jong om hem vragen over zijn molen te stellen. Ik zal het er eens met Lammert over hebben, wie weet is er wel een mogelijkheid om Bakkers meuln daar te plaaten.

Soms hebben de medeleerlingen ook alleraardigste dingen bij zich. Zo had iemand van de Oost Groninger Molenkring wat op de Grote Markt rondgesnuistert en was tegen een fraai plakboekje aangelopen. Een typisch uit de jaren 40 van de verleden eeuw stammend boekje, wat je dan kon kopen en waarin je dan plaatjes kon plakken van klederdrachten en molens. Die plaatjes kreeg je dan kado bij levensmiddelen. Ik vond met name het suikerzoete plaatje op de omslag te mooi om niet over te nemen op het maalboek, klik op het logootje hier links om dit plaatje te zien. Merk op dat de molenaar van het - zo te zien - zeskant op de voorgrond twee vollen voorlegt - op de buitenroede. Op de achtergrond zien we een wipmolentje, de dame op de voorgrond zit zo te zien op een fiets, of ze sjouwt een mand zware appels of zo. Heerlijk plaatje.

Na de theorieles hebben Gerda en Gerrit nog een deel van de middag doorgebracht met het leggen van het vloertje aan de zuidkant. Hoe ver ze zijn gekomen weet ik niet, ik kon er helaas niet bij zijn: onze oppas, die een huidaandoening heeft, bleek hiermee plotseling onverwacht in het ziekenhuis opgenomen te zijn. Wij wilden haar daar natuurlijk bezoeken. dat ging voor. Ineke, veel beterschap!

Volgende week weer "gewoon" praktijk op de Groote Polder. Oh ja, is ook zo: aanstaande donderdag zijn we de hele avond bij Lex te gast om onze zeilen te herstellen. Ik zal er wat foto's van maken, die ik de volgende keer op onze site zal zetten.